AHA ve BHA Nedir?
AHA ve BHA’lar aslında bir grup hidroksi asit çeşitlerinin adı. Bunları ‘Alfa Hidroksi Asitler’ (AHA) ve ‘Beta Hidroksi Asitler’ (BHA) olarak ayrılıyor. Bunların PHA versiyonu da bulunuyor ama onu ayrı bir yazıya bırakmayı düşünüyorum.
Bu asitler cilt için çok önemli bir şey yapıyorlar, eksfoliyasyon! Peeling olarak da biliyor olabilirsiniz. Cildinizi soyup ölü derileri, gözeneklerde tıkanmış kir ve yağı vs temizliyorlar. Peelingler 2’ye ayrılıyor. Fiziksel peeling ve kimyasal peeling diye. Kısaca söylemek gerekirse;
- Fiziksel Eksfoliyasyon: içinde parçaçıklar bulabileceğiniz genelde jel formundaki ürünlerdir. Bazı cilt temizleme fırçaları da bu sınıfa giriyor. Bir çok kişi bu tarz peelingleri tercih etse de neredeyse bir o kadar kişi de bu tarz parçacıklı ürünlerin cildi çizdiğini ve çok zararlı olduğunu öne sürüyor. Ben bu tarz peelingleri bazen cildimde kullanıyorum ama hassas ciltli kişiler hariç herkese kimyasal eksfoliyasyonları tercih etmelerini öneririm.
- Kimyasal Eksfoliyasyon: Genelde asitlerin yardımıyla cildinizin soyulmasını ve ölü derilerden vs. kurtulmanızı sağlıyor. Kimyasal eksfoliyasyonu daha çok önermemin sebebi kesinlikle daha derine işleyebilmesi. Fiziksel peelinglerde genelde sadece en dışta kalan cildinizin soyulmasını sağlayabilirken kimyasal peelingler alt tabakalara da etki edebiliyor. Bazen fiziksel peelingleri kullandığınızda cildinizdeki yağı, kiri götürüyor ama yine de bir mat görüntü kalıyor, cildiniz cansız gibi görünüyor bu alt tabakalarda kalan kir ve yağdan dolayı oluyor. Kimyasal eksfoliyasyonun kötü yanı ise çok dikkatli kullanmak gerekiyor, kullanmaya başlamadan önce çok fazla araştırma yapmanız gerekiyor. O yüzden bildiklerimin hepsiyle bir kaç yazılık bir rehber oluşturmaya çalışacağım umarım size de yardımcı olabilirim. Bu ilk yazısı olacak, diğer yazıyı yayımladığımda burayı güncellerim.
Bu asitleri bir çok farklı ürünün içeriğinde bulabilirsiniz;
- Cilt temizleyiciler
- Tonikler
- Nemlendiriciler
- Soyucular
- Peelingler
- Maskeler
gibi, ayrıca AHA daha iyi BHA daha iyi diye bir durum söz konusu değil, yani ‘hangisi daha iyi hangisini kullanalım?’ diye bir soru aklınıza gelmesin her ikisi de oldukça etkili asitler ancak kullanım alanları farklı, cilt bakım rutininize nasıl ekleyebilirsiniz onun cevabını aşağıda bulabilirsiniz.
AHA Nedir?
AHA’nın (Alfa Hidroksi Asitler) bir grup olduğunu daha önce belirtmiştim. AHA’lar suda çözünür asitlerdir ve genelde cildin üst katmanına etki eder. Bu gruptaki asitlerin özellikleri;
- Şeker kamışı veya diğer bitkisel kaynaklardan elde edilir.
- Ciltte kolajen üretiminin artmasına yardımcı olurlar.
- Cilt üstündeki ölü derileri kaldırır ve eksfoliyasyon yapar.
AHA’lar genelde şeker kamışı veya diğer bitkisel kaynaklardan elde edildiği için ‘meyve asitleri’ şeklinde de biliniyorlar. Mesela en popüler AHA’lardan bir tanesi Glikolik asit ve şeker kamışından elde ediliyor, kullanım alanı da oldukça geniş. Ayrıca aşırı önemli bir not, AHA’ları kullandıktan sonra güneşe çıkmamaya özen gösterin, eğer çıkacaksanız mutlaka ama mutlaka yüksek korumalı bir güneş kremi kullanın.
Glikolik Asit
En popüler AHA, şeker kamışından elde ediliyor ve gerçekten güzel bir soyulma sağlıyor. Bir çok cilt sorunu için kullanılabilen geniş bir yelpazesi var, en sevilen kullanımı ise ciltteki sivilcelenmeyi önlemek için, antimikrobiyal bir asit. Hem cildi temizliyor hem de uzun süre bu şekilde temiz kalmasına olanak sağlıyor. Bir çok ürünün içinde bulabilirsiniz, en sevilenlerden bir tanesi Mario Badescu glikolik asit tonik.
Laktik Asit
Laktik asit de oldukça popüler asitlerden birisi ve AHA’lar arasında meyveden/bitkiden üretilmeyen bir asit türü. Sütten üretiliyor, sütün içindeki laktoz. Eksfoliyasyonu oldukça iyi yaparken en iyi olduğu alanlardan birisi de yaşlanma karşıtı bir gücünün olması. Yine bir çok ürünün içeriğinde laktik asit görebilirsiniz.
Tartarik Asit
Fazla bilinmeyen be popüler olmayan AHA’lardan bir tanesi ise Tartarik asit. Üzüm özünden elde ediliyor ve güneş lekelerinin tedavisinde ve akne tedavisinde oldukça etkili, eksfoliyasyona da yardımcı oluyor. Ürünlerin içinde bulmanız biraz zor olabiliyor ama isterseniz içeriğinde tartarik asit bulunan ürünlerden bir kaç tanesini yazabilirim.
Sitrik Asit
Adından da anlayabilirsiniz, sitrik asit içeren meyvelerden elde ediliyor çoğunluğu turunçgiller oluyor. Sitrik asitin en önemli kullanım alanı cildin pH seviyesini dengelemek, bu da cildiniz için aşırı önemli, cilt tonunuzu eşitleme konusunda da yardımcı oluyor. Nemlendirici uygulamadan önce kullanabileceğiniz serum veya toniklerin içeriğinde de bu içeriği arayabilirsiniz. Ayrıca güneş kremi öncesi uygularsanız UV korumasını arttıracaktır. Bir çok ürünün içeriğinde bulabilirsiniz.
Malik Asit
Bu asit aslında AHA ve BHA karışımı gibi bir şey, tek başına çok efektif bir asit değil ancak yanına koyduğunuz asitlerin daha güçlü olmasını sağlıyor. Bu yüzden bir çok AHA içeren ürünün içeriğinde malik asit de bulmanız mümkün. Yeterli araştırmaları yapmadan kesinlikle asitleri birbirine karıştırmamanızı öneririm. Zaten hali hazırda karıştırılmış ürünleri kullanabilirsiniz, onlar üzerinde test yapılmış ve zararsız olduğu kanıtlanmış ürünler oluyorlar.
Mandelik Asit
Badem özünden elde edilen ve karıştırıldığı diğer asidin (genelde AHA olur) eksfoliyasyon özelliğini arttıran çok güzel bir AHA. Tek başına kullanıldığında da cildin görünümünü iyileştirip gözeneklerin küçülmesini sağlar. Yine diğer asitlerle zaten karıştırılmış ürünleri tercih edebilirsiniz, kendiniz ürünleri karıştırmadan önce çok fazla araştırma yaptığınızdan ve ne yaptığınızı bildiğinizden emin olun. Yanlış karıştırılan asitlerle cildinize kalıcı hasarlar verebilirsiniz.
AHA Ne İşe Yarar?
Yukarıda AH Asitlerin çeşitlerinde ayrıntılı olarak kullanım alanları ve ne işe yaradıklarından bahsettim ancak genel olarak konuşmak gerekirse; AHA’lar hem iç cildiniz hem de dışta kalan cildiniz için iyi bir soyulma sağlıyor. Bunu nazikçe ölü derilerin cildinizle bağlantısını keserek yapıyor. Ayrıca ciltte kolajen salgılanmasını sağlayan hücrelere çok iyi geliyor. Bu da ince çizgilerinizin görünümünü azaltıyor olması demek. Bunlara ek olarak cildinizde iyi bir eksfoliyasyon size şunları sağlayacaktır;
- Akne, rosacea gibi cilt problemlerinde azalma
- İnce kırışıklıkların görünümünde azalma
- Gözeneklerin sıkılaşması (gözeneklerin içleri dolu olduğunda büyük görünüyorlar, ne kadar yakınlaşıp bakarsanız bakın bazen bu kir/ölü deri vs. gözle görülemez olabiliyor, bu yüzden kimyasal eksfoliyasyon bu gibi cilt sorunları için oldukça iyi bir seçenek.)
- Cildin genel görünümünde iyileşme (ciltteki ölü derilerden kurtulunca cildinizin aydınlık görüntüsü geri gelecektir.)
BHA Nedir?
BHA açılımı Beta Hidroksi Asitler. AHA’ların aksine BHA’lar suda değil yağda çözünür asitler topluluğudur. En çok bilinen ve ürünlerin içeriğinde kullanılan BHA salisilik asittir. Bu gruptaki asitlerin özellikleri;
- Yağda çözünürler ve ciltteki gözenekler ve çiziklerden daha alt katmanlara nüfuz edebilirler.
- Derideki bakterilerle savaşır ve kallusların (nasır) onarımında kullanılır.
BHA’lar günlük olarak da kullanılabilen (cildinizi az ile alıştırıp her gün seviyesine çıkabilirsiniz ama sadece cildinize gerekliyse yapın bunu) ve AHA’lar gibi cildinizi hassaslaştırmayan asitlerdir ancak yine de mutlaka kullandıktan sonra lütfen yüzünüze yüksek koruyuculu güneş kremi sürün, cildinizde güneş lekesi kalabilir BHA kullanıyor olsanız da sadece riski daha az. BHA özellikle yağlı veya akneli ciltlerin çok sevdiği cildine iyi gelen ürünlerde sıkça bulunan asitler grubudur. En sevilen ve etkililerini aşağıda inceleyelim.
Salisilik Asit
En çok bilinen BHA. 0.5 ile 5 arasında bir çok farklı dozda bulabilirsiniz. Sivilce ve akne tedavilerinde oldukça fazla kullanılıyor ve çok etkilidir bunun yanı sıra ciltteki kızarıklık sorununu da sakinleştiriyor.
Sitrik Asit
Genelde hep AHA olarak sınıflandırılsa da yukarıda da bahsettiğim gibi hem AHA hem BHA olabilen bir asittir. AHA olan sitrik asitler cildin pH değerlerini düzenlerken, BHA olanları ise ciltteki ekstra sebumu (yağ ve kir diyebiliriz) ve gözeneklerinizin derinliklerindeki ölü derileri temizler.
AHA ve BHA Arasındaki Fark Nedir?
AHA: Alfa Hidroksi Asitler
BHA: Beta Hidroksi Asitler
AHA’lar genelde bitkisel (daha çok meyve) ürünlerden elde edilip suda çözünür asitlerdir. Cildin üst katmanını soyar ve bu sayede ölü deriler ve sebum gibi kirlerden cildi temizler. Kullandıktan sonra cildinizi çok daha yumuşak ve pürüzsüz olduğunu dokununca hissedersiniz.
BHA’lar ise yağda çözünen asitlerdir ve genelde akne tedavilerinde kullanılır. AHA’ların aksine BHA’lar cildin alt katmanlarına da ulaşabilir. BHA’ları cildiniz alıştıysa ve irritasyon yapmadıysa günlük olarak kullanabilirsiniz ancak AHA’ları asla her gün kullanmamalısınız. Haftada 1 veya 2 gün kullanmanız (asıl önerdiğim; gözeneklerinizin dolduğunu hissettiğiniz zamanlarda) öneriyorum.
AHA’lı mı BHA’lı Ürünler mi Kullanmalıyım?
Mutlaka birisini seçmek zorunda değilsiniz, her ikisinden de barındıran ürünler veya ayrı ayrı her iki asit grubundan da ürünler alabilirsiniz kendi cilt probleminize (veya ulaşmak istediğiniz cilde göre) seçim yapmalısınız. Seçiminize yardımcı olmak için kullanım alanlarından bahsedeceğim ama seçme konusunda daha fazla yardıma ihtiyacınız olduğunu düşünüyorsanız mutlaka cilt doktorunuza danışın. Eğer hassas ciltli birisiyseniz cilt doktorunuza danışmadan bu asitleri kullanmamanızı öneririm.
AHA’ların genelde kullanım alanları;
- Ciltteki renk eşitsizlikleri; hiperpigmentasyon, yara izleri, güneş lekeleri, sivilce izler vb.
- Genişlemiş gözenekler
- İnce çizgiler
- Cilt tonundaki renk eşitsizliği
gibi alanlarda genelde içeriğinde AHA olan ürünler veya direkt yüzdesi düşük asitler kullanılıyor. Ürün tavsiyeleri de yapacağım ama başka bir yazıya artık o bu çok uzun oluyor çünkü 😀
Edit: Ürün tavsiyelerinin olduğu ve asıl önemlisi bu tarz asitleri cilt bakım rutininize nasıl ekleyebileceğinizi ayrıntılı bir şekilde şu yazımda yazdım okumanızı tavsiye ederim, ayrıca aklınıza takılan soruları da yorumlar kısmında sorabilirsiniz:
BHA’lar ise daha çok akne tedavilerinde kullanılıyor ve cildin alt katmanlarına da etki edip ölü derileri vs. kurutarak temizliyor. Bu yüzden daha çok karma ve yağlı ciltliler için önerilen bir asit türü, çok düşük yüzdelerde kullanırsanız cildinizi kurutmadan da kullanabilirsiniz. BHA’ların cildi yatıştırıcı bir özelliği de var, o yüzden rosacea’dan kaynaklı kızarıklıkları da yatıştırabilirsiniz bu asit türü ile.
Yani mesela cilt probleminiz cildinizin dış katmanında kalmıyorsa kistik akne veya direkt büyük problem olan sivilceler gibi o zaman BHA veya AHA/BHA kombinasyonu kullanmanızı önerebilirim.
İsteğiniz daha canlı, aydınlık görünen bir cilt ve sıkılaşmış gözenekler olsun; AHA kullanmanız sizin için daha iyi olacaktır. Cildinizdeki ve gözeneklerinizdeki ölü derileri soyacaktır ve size daha canlı, pürüzsüz bir cilt kalacaktır.
AHA vs BHA’lar Karıştırılabilir mi?
Karıştırılabilir hatta AHA ve BHA’lı ürünler birlikteyken daha etkili oldukları söyleniyor. Kolajen üretim miktarını arttırdığı söyleniyor. Belki de bu yüzden bir çok üründe her iki asit türünden de maddeler bulabilmeniz mümkün. Yine de kişisel olarak karıştırmamanızı öneririm, seçim yine de sizin ancak düşünceme göre her iki tür asit grubu da oldukça güçlü eksfoliyatörler (soyucular) ve bu kadar güçlü 2 soyucunun birleşiminden cildiniz gereğinden fazla deri atığı yapıp kuruyabilir veya çok hassaslaşabilir hatta irritasyona/yanıklara bile sebep olabileceğinizi düşünüyorum. Tüm araştırmanızı bu asitler üzerinde yaptıktan sonra karıştırabilirsiniz. Güvenli yolu ise kendiniz 2 ürünü karıştımak (veya ard arda uygulamak) yerine zaten hali hazırda içeriğinde hem AHA hem de BHA bulunduran ürünler kullanmanız.
Diğer bir önerebileceğim seçenek ise; 1 gün AHA’lı ürün kullanırken 1-2 gün sonra BHA’lı ürününüzü kullanmanız olabilir. Burada cildinizi gözlemleyip dinlemeniz aşırı önemli, cildiniz size aslında hangi ürünün işe yaradığını hangisinin yaramadığını söylüyor. Mesela bu asitler cildinize çok geliyorsa cildinizde normalden daha fazla kuruluk, hassaslaşma veya irritasyon/kızarıklık (normalden daha fazla kızarıklık) gibi belirtiler gözlemleyebilirsiniz bu sadece bu asit türleri için değil neredeyse tüm cilt bakımınızı seçerken kullanabileceğiniz bir yöntem.
AHA ve BHA Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Burası aşırı önemli, asitleri nasıl kullanacağınız veya nasıl kombinleyeceğinizden bile daha önemli özellikle AHA kullananlar için;
- AHA içerikli bir ürün kullandıktan sonra mutlaka ama mutlaka güneş kremi sürün. BHA için de geçerli ancak aynı risk grubunda değiller.
- 1 hafta içinde bence 2 (ama 3 hatta 4 kere de yapabilirsiniz diyenler var.) kereden fazla AHA ile soyma işlemi yapmayın cildinize, cildinizi dinleyip bazı haftalar 1 bazı haftalar 2 yapabilirsiniz diye düşünüyorum.
- Karıştırabileceğinizden emin olmadığınız asitleri karıştırmayın veya ard arda cildinize uygulamayın.
- Eğer emin değilseniz mutlaka bir cilt doktoruna danışın.
- Buraya yazdıklarım kendi kişisel bilgilerim/tecrübelerimdir. Bende işe yarayan bir olay sizde işe yaramayabilir o yüzden her zaman dikkatli olun ve kendi cildinizi tanımaya çalışın.
- Asitleri direkt uygulayacaksanız (bir ürünün içeriğinde değil direkt asit şeklinde) mutlaka düşük yüzde ile başlayın, daha etkili olacağını düşünüp yüksek yüzdeli almayın.
- Cilt tipinizi iyi öğrenin, cildinin hassas olmadığını düşünen ama hassas ciltli olan kişilerden birisi olabilirsiniz. Cildiniz hassas ise kimyasal asitleri asla önermem, mutlaka kullanmak isterseniz doktorunuzu danıştıktan sonra kullanmanızı öneririm.
- Güvenli bir tercih yapmak isterseniz zaten içeriğinde AHA veya BHA olan ürünleri tercih edebilirsiniz. Özellikle hangi asitleri karıştıracağınız konusu canınızı sıkıyorsa yakında AHA/BHA kombinasyonlu ürünler listesi hazırlayacağım, buraya da linkini eklerim.